5 ਸਾਲਾ ਆਟੋ ਚਾਲਕ ਦੇ ਬ੍ਰੇਨ ਡੈੱਡ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ‘ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਾਰਨ ਚਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਗ ਏਮਜ਼ ‘ਚ ਦਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਬਿਹਾਰ ਤੋਂ ਵਿਆਹ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਦਿੱਲੀ ‘ਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਕੋਲ ਠਹਿਰਿਆ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਛੱਤ ‘ਤੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਉੱਠਣ ਸਮੇਂ ਉਹ ਛੱਤ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗ ਗਿਆ।
ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਦੁਪਹਿਰ 1 ਵਜੇ ਏਮਜ਼ ਦੇ ਟਰਾਮਾ ਸੈਂਟਰ ‘ਚ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰੇਨ ਡੈੱਡ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ।
ਅੰਗ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੰਸਥਾ (ORBO), ਏਮਜ਼ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰਾਂ ਨੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਿਲ, ਲੀਵਰ, ਦੋਵੇਂ ਗੁਰਦੇ ਅਤੇ ਕੋਰਨੀਆ ਕੱਢ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਦੁਪਹਿਰ 1 ਵਜੇ ਏਮਜ਼ ਦੇ ਟਰਾਮਾ ਸੈਂਟਰ ‘ਚ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰੇਨ ਡੈੱਡ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅ, ਅੰਗ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੰਸਥਾ (ORBO), ਏਮਜ਼ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰਾਂ ਨੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਿਲ, ਲੀਵਰ, ਦੋਵੇਂ ਗੁਰਦੇ ਅਤੇ ਕੋਰਨੀਆ ਕੱਢ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
ਅੰਗ ਦਾਨ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੰਗ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ , ਜਿਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 500,000 ਲੋਕ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਕਾਰਨ ਮਰਦੇ ਹਨ। 200,000 ਜਿਗਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਮਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 50,000 ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਮਰਦੇ ਹਨ।
ਇਨਾਂ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਦਾਨ
ਅੰਗ: ਜਿਗਰ, ਗੁਰਦੇ, ਪੈਨਕ੍ਰੀਅਸ, ਦਿਲ, ਫੇਫੜੇ ਅਤੇ ਅੰਤੜੀ
ਟਿਸ਼ੂ: ਕੋਰਨੀਆ, ਹੱਡੀਆਂ, ਚਮੜੀ, ਦਿਲ ਦੇ ਵਾਲਵ, ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ, ਨਸਾਂ ਆਦਿ।
ਅੰਗ ਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ
ਜੀਵਤ ਦਾਨੀ: ਇਕ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਇਕ ਗੁਰਦਾ, ਪੈਨਕ੍ਰੀਅਸ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮ੍ਰਿਤਕ ਦਾਨੀ: ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਬ੍ਰੇਨ-ਸਟੈਮ/ਦਿਲ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਅੰਗਾਂ ਅਤੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਦਾਨ ਲਈ ਉਮਰ ਸੀਮਾ
ਇਕ ਜੀਵਤ ਦਾਨੀ ਦੀ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
ਮ੍ਰਿਤਕ ਦਾਨੀ (70 ਸਾਲ ਤੱਕ) ਲਈ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੁਰਦੇ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਦਿਲ, ਫੇਫੜੇ (50 ਸਾਲ ਤੱਕ); ਪੈਨਕ੍ਰੀਅਸ, ਅੰਤੜੀ (60-65 ਸਾਲ ਤੱਕ); ਕੋਰਨੀਆ, ਚਮੜੀ (100 ਸਾਲ ਤੱਕ); ਦਿਲ ਦੇ ਵਾਲਵ (50 ਸਾਲ ਤੱਕ); ਹੱਡੀਆਂ (70 ਸਾਲ ਤੱਕ)
ਮ੍ਰਿਤਕ ਅੰਗ ਦਾਨਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਹਸਪਤਾਲ ਨਾਲ ਰਜਿਸਟਰ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦਾਨੀ (ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਮੌਤ) ਦਾ ਅੰਗ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਗ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਨਿਯਮਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਗ ਦਾਨ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਮੁੱਢਲਾ ਕਾਨੂੰਨ ਮਨੁੱਖੀ ਅੰਗ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਐਕਟ 1994 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਡਾਕਟਰੀ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਲੈਣ -ਦੇਣ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਭੰਡਾਰਨ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਅੰਗ ਦਾਨ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਅੰਗ ਦਾਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਥ ਅਤੇ ਡਰ (myths and fears) ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਮਕਸਦ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਅਤੇ ਅੰਗ ਦਾਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣਾ ਹੈ।
ਐਕਟ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਸੰਸਦ ਵੱਲੋ 2011 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਹੋਰ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ 2014 ਵਿੱਚ ਨੋਟੀਫਾਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 2019 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮ੍ਰਿਤ ਅੰਗ ਦਾਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਲਈ 149.5 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (US $ 21 ਮਿਲੀਅਨ) ਦੇ ਬਜਟ ਨਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਗ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ।
