ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ 14 ਸਾਲ ਦਾ ਬਨਵਾਸ ਕੱਟ ਕੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਰਤੇ ਤਾਂ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਸੀ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ – ਰਾਮ, ਲਕਸ਼ਮਣ, ਭਰਤ ਅਤੇ ਸ਼ਤਰੂਘਨ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਭੈਣ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵਾਲਮੀਕਿ ਦੀ ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਓ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੀ ਭੈਣ ਕੌਣ ਸੀ।
ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਮਾਇਣ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੀ ਭੈਣ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਾਂਤਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਂਤਾ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਅਤੇ ਕੌਸ਼ਲਿਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਧੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਂਤਾ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੀ। ਉਹ ਵੇਦਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤਾ ਨੂੰ ਅੰਗਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਦ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਦ ਦੀ ਭੈਣ ਵਰਸ਼ਿਨੀ ਕੌਸ਼ਲਿਆ ਦੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤਾ ਦੀ ਮਾਸੀ ਸੀ।
ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤਾ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਅਪਣਾਇਆ?
ਇੱਕ ਵਾਰ ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਦ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਵਰਸ਼ਿਨੀ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਅਤੇ ਕੌਸ਼ਲਿਆ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਅਯੁੱਧਿਆ ਗਏ। ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਦ ਅਤੇ ਵਰਸ਼ਿਨੀ ਦੇ ਕੋਈ ਬੱਚੇ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤਾ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਾਂਤਾ ਲੜਕੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਰਘੂਕੁਲ ਦੀ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਸ਼ਾਂਤਾ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿੱਥੇ ਕੌਸ਼ੱਲਿਆ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਭੇਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਾ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਈ। ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਂਤਾ ਅੰਗਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਬਣ ਗਈ।
ਸ਼ਾਂਤਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਿਸ ਨਾਲ ਹੋਇਆ?
ਇੱਕ ਵਾਰ ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਦ ਸ਼ਾਂਤਾ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਇਕ ਗਰੀਬ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਉਸ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ‘ਤੇ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਖੇਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਦ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਦੁਖੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਇੰਦਰ ਦੇਵ ਗਰੀਬ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਇਸ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਕ੍ਰੋਧ ਕਾਰਨ ਅੰਗਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੋਕਾ ਪੈ ਗਿਆ।
ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਾਦ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ। ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਦ ਰਿਸ਼ੀ ਹਿਰੰਗਾ ਕੋਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਕੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਹਰਿਆਲੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਪੁੱਛਿਆ। ਰਿਸ਼ੀ ਹਰਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅੰਗਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਹਰਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਰਿਸ਼ੀ ਰਿੰਗ ਦੇ ਉਪਾਅ ਨੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੰਗਦੇਸ਼ ਦੀ ਬੰਜਰ ਧਰਤੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਹਰੀ ਭਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਰਾਜਾ ਰੋਮਪਦ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਲਈ ਧੀ ਸ਼ਾਂਤਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰਿਸ਼ੀ ਰਿੰਗਾ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਰਾਮਾਇਣ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ?
ਰਾਮਾਇਣ ਵਿਚ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਸ਼ਾਂਤਾ ਦਾ ਕਿਤੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਂਤਾ ਲੜਕੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਰਘੂਕੁਲ ਦੀ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦੂਸਰਾ, ਕੌਸ਼ਲਿਆ ਦੀ ਭੈਣ ਵਰਸ਼ਿਨੀ ਦੀ ਗੋਦੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਲਈ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਅਤੇ ਕੌਸ਼ਲਿਆ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਸ਼ਾਂਤਾ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ। ਰਾਮਾਇਣ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਅਯੁੱਧਿਆ ਛੱਡ ਕੇ ਅੰਗਦੇਸ਼ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।