ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਕਵੀ ਅਤੇ ਬਿਰਹਾ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਸ਼ਨੀਵਾਰ 50ਵੀਂ ਬਰਸੀ ਹੈ। ਸੰਨ 1973 ਦੇ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਇਸ ਪਿਆਰੇ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੋਲਾਂ ‘ਤੇ ਖਰਾ ਉਤਰਦਿਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਨਾ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਘਾਟਾ ਪਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਘਾਟੇ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ।
ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਪਿਆਰਾ ਕਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ… ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਟਵਾਰੀ ਤੋਂ ਕਲਰਕ ਤੇ ਫਿਰ ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਬਣਨ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਟਾਲਵੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ। ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀਆਂ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਹਸਤਾਖਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਥਿਤੀ ਦੇਖੋ ਕਿ ਬਟਾਲਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪੱਕਾ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਪਿਆਰਾ ਕਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ… ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਟਵਾਰੀ ਤੋਂ ਕਲਰਕ ਤੇ ਫਿਰ ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਬਣਨ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਕਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ…
ਬਟਾਲਾ/ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਜਾਗਰਣ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੇਰਕ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਕਵੀ ਅਤੇ ਬਿਰਹਾ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਸ਼ਨੀਵਾਰ 50ਵੀਂ ਬਰਸੀ ਹੈ। ਸੰਨ 1973 ਦੇ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਇਸ ਪਿਆਰੇ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੋਲਾਂ ‘ਤੇ ਖਰਾ ਉਤਰਦਿਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੇ ਤੁਰ ਜਾਣ ਨਾਲ ਨਾ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਘਾਟਾ ਪਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਘਾਟਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ।
ਭਾਵੇਂ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਬਟਾਲੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਬਟਾਲੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਜਨਮੋ-ਜਮੰਤਰ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਵਰਗਾ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਬਾਰਾ ਪਿੰਡ ਲੋਟੀਆ ਦਾ ਇਹ ਮੁੰਡਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ ਬਣ ਕੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਕੱਦ ਉੱਚਾ ਕਰੇਗਾ।
ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਉਹ ਸਿਖ਼ਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਜਾਂ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਣੀ ਸੀ।
ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਜਨਮ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ
ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦਾ ਜਨਮ 23 ਜੁਲਾਈ 1936 ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਪੰਡਿਤ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗੋਪਾਲ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਸ਼ਕਰਗੜ੍ਹ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਲੋਟੀਆ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਰਾਵੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਬਟਾਲੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ, ਕੁਝ ਸਾਲ ਕਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਭਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ।
ਪਹਿਲਾਂ ਪਟਵਾਰੀ ਫਿਰ ਕਲਰਕ ਬਣਿਆ
ਅਰਲੀਭੰਨ (ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ), ਪ੍ਰੇਮ ਨਗਰ ਬਟਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪਟਵਾਰ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਸ਼ਾਖਾ ਦਾ ਕਲਰਕ ਕਦੇ ਵੀ ਉਸਦਾ ਕਰੀਅਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਿਆ। ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਅਣਐਲਾਨੇ ਸਮਰਾਟ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਮਰਾਜ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਹੋਰ ਵੀ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਧਰਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਬੇੜੀ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹ ਸਕਦਾ। ਉਹ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਸੀ।
ਬਟਾਲਵੀ ਦੇ ਨਾਂ ਪਿੱਛੇ ਕਿਉਂ?
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਟਾਲਵੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ। ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀਆਂ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਹਸਤਾਖਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਥਿਤੀ ਦੇਖੋ ਕਿ ਬਟਾਲਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪੱਕਾ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦਾ ਜਨਮ ਰਾਵੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਸੇ ਸ਼ਕਰਗੜ੍ਹ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਲੋਹਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਸਾਲ ਸਿਆਲਕੋਟੀਆ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਅਤੇ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਬਟਾਲੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਬਟਾਲਵੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਗਾਂਧੀ ਚੌਂਕ ਬਟਾਲੇ ਤੋਂ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਗਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅੱਜ ਵੀ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੂਹ, ਧਰਮ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸੀ
ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਗੋਪਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ‘ਤੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੂੰ ਪਟਵਾਰੀ ਵਜੋਂ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਕਲਾਨੌਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਅਰਲੀਭੰਨ ਵਿਖੇ ਹੋਈ। ਸ਼ਿਵ ਭਾਵੇਂ ਪਟਵਾਰੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਚਹੇਤਾ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧੜੇ, ਧਰਮ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਜਾਂ ਧੜੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਉੱਪਰ ਸੀ। ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਨਹੀਂ ਬਿਤਾਈਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨਾਲ ਬਿਤਾਈਆਂ ਹਨ।
ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਮਿੱਠੀ ਆਵਾਜ਼
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿੱਠੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਬਿਰਹਾ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਿਸੇ ਬੰਬੀਹੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਅਤੇ ਮਿੱਠੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਲਿਆ। ਲੋਕ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੂੰ ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਕਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ 27 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿਆਰ ਮਿਲਿਆ
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਬਟਾਲਵੀ ਦੋਵਾਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦਾ ਉਹ ਲਾਡਲਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੇ ਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਪਿਆਰ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਬਟਾਲਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਿਆ। ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਂਜ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਬਟਾਲੇ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਇਰ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ’ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਾਣ ਰਹੇਗਾ।
ਨੋਟ: ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਬ੍ਰੇਕਿੰਗ ਖ਼ਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ Pro Punjab TV ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਟਵਿੱਟਰ ਤੇ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ‘ਤੇ ਵੀ ਫੋਲੋ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
TV, FACEBOOK, YOUTUBE ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਖ਼ਬਰ ਪੜ੍ਹਣ ਲਈ ਡਾਉਨਲੋਡ ਕਰੋ PRO PUNJAB TV APP
APP ਡਾਉਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ Link ‘ਤੇ Click ਕਰੋ:
Android: https://bit.ly/3VMis0h