ਜੈਪੁਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਿਆਰ

ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅੱਜ ਤੋਂ 295 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਮੇਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੂਜੇ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ 18 ਨਵੰਬਰ 1727 ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਵਸਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬੰਗਾਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਵਿਦਿਆਧਰ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ (ਚਕਰਵਰਤੀ) ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਸਲੀ ਨਕਸ਼ਾ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਅਜਿਹਾ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸੀ ਜੋ ਅਜਿਹਾ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਇਸ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਅਮਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਦਿਆਧਰ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਬੰਗਾਲ ‘ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਗਣਿਤ, ਸ਼ਿਲਪ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਜੋਤਿਸ਼ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਬੰਗਾਲ ਮੂਲ ਦਾ ਗੌਡ-ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਦਸ ਵੈਦਿਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੂਰਵਜ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਅਮਰ-ਰਾਜ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਸ਼ਿਲਾਦੇਵੀ ਦਾ ਪੱਥਰ ਲਿਆਉਣ ਸਮੇਂ ਜੈਪੁਰ ਆਏ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਵੰਸ਼ ਸੀ। 1743 ‘ਚ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਵਿਦਿਆਧਰ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਰਿਹਾ ਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਵੰਸ਼ ਸੀ। 1743 ‘ਚ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਵਿਦਿਆਧਰ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਰਿਹਾ ਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਜੈਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਸਵਾਈ ਜੈਨਗਰ’ ਰੱਖਿਆ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ‘ਸਵਾਈ ਜੈਪੁਰ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਕਰਕੇ ‘ਜੈਪੁਰ’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਦੀ ਸ਼ਹਿਰ-ਯੋਜਨਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸੱਜੇ-ਕੋਣ ਵਾਲੇ ਰਸਤਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਲਾਕਾਂ (ਕੁਆਟਰਾਂ) ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਇਸਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅੱਜ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ-ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇ ਕੋਰਬੁਜ਼ੀਅਰ ਦੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਯੋਜਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਟਾਊਨ-ਪਲਾਨਿੰਗ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ।

ਰੂਸੀ ਇੰਡੋਲੋਜਿਸਟ ਏਏ ਕੋਰੋਟਸਕਾਯਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਿਤਾਬ ‘ਦ ਸਿਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ’ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਧਰ ਅਤੇ ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਧਰ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਇੰਨੀ ਸੀ ਕਿ “ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮੁਰਲੀਧਰ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ 5000 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਜੈਪੁਰ ਵਿਚ ਉਸੇ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਵਿਦਿਆਧਰ ਦੀ ਕੋਈ ਔਲਾਦ ਨਹੀਂ ਬਚੀ।

ਜੈਪੁਰ-ਆਗਰਾ ਹਾਈਵੇਅ ‘ਤੇ ‘ਘਾਟ ਕੀ ਘੁੰਨੀ’ ‘ਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ‘ਚਾਰਬਾਗ’ ਸ਼ੈਲੀ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ‘ਵਿਦਿਆਧਰ ਕਾ ਬਾਗ’ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪੋਲੀਆ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚ ‘ਵਿਦਿਆਧਰ ਕੇ ਰਾਸਤੇ’ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੱਦੀ ਹਵੇਲੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

295 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਕ ਸਿਟੀ ਯਾਨੀ ਜੈਪੁਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਿਆਰ, ਜਾਣੋ ਇਸ ਦਾ ਦਿਲਚਸਪ ਇਤਿਹਾਸ

Related Posts

‘ਅਬਕੀ ਕੀ ਬਾਰ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ’ ਅਤੇ ‘ਫੇਵੀਕੋਲ ਕਾ ਜੋੜ’ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਐਡ ਗੁਰੂ ਪੀਯੂਸ਼ ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਹੋਇਆ ਦਿਹਾਂਤ

‘ਨਾਬਾਲਗ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵੇਚਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੈਸਲਾ

ਹੈਦਰਾਬਾਦ-ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਹਾਈਵੇਅ ‘ਤੇ ਵਾਪਰਿਆ ਵੱਡਾ ਹਾਦਸਾ

Olympic Gold Medalist ਨੀਰਜ ਚੋਪੜਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ‘ਚ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਨਿਯੁਕਤ

ਲੰਡਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੂੰ IGI ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਡਿਪੋਰਟ, ਜਾਣੋ ਕੀ ਰਿਹਾ ਕਾਰਨ?

ਵਾਲ ਵਾਲ ਬਚੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੁ, ਟਲਿਆ ਵੱਡਾ ਹਾਦਸਾ

Recent News

ਲੁਧਿਆਣਾ ‘ਚ 1 ਤੋਂ 8 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਅਗਨੀਵੀਰ ਰੈਲੀ ਭਰਤੀ, ਚਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੈਣਗੇ ਹਿੱਸਾ

iPhone ਦਾ ਨਾ ਕਰੋ ਇੰਤਜ਼ਾਰ, Apple ਆਈਫੋਨ18 ਸੀਰੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 20 ਸੀਰੀਜ਼ ਕਰੇਗਾ ਲਾਂਚ

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ: ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਕਰਦੇ ਸੀ ਇਹ ਗਲਤ ਕੰਮ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗੇ ਹੱਥੀ ਕੀਤਾ ਕਾਬੂ

ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸੜਕਾਂ ਲਈ ਨਵਾਂ ਐਕਸ਼ਨ ਪਲਾਨ, ਕੰਮ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜਾਂਚ

ਇਸ ਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਪਏਗੀ ਸਰਦੀ, ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਠੰਡ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਰੀ ਅਲਰਟ

Quick Links