ਜੈਪੁਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਿਆਰ

ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅੱਜ ਤੋਂ 295 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਮੇਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੂਜੇ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ 18 ਨਵੰਬਰ 1727 ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਵਸਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬੰਗਾਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਵਿਦਿਆਧਰ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ (ਚਕਰਵਰਤੀ) ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਸਲੀ ਨਕਸ਼ਾ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਅਜਿਹਾ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸੀ ਜੋ ਅਜਿਹਾ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਇਸ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਅਮਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਦਿਆਧਰ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਬੰਗਾਲ ‘ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਗਣਿਤ, ਸ਼ਿਲਪ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਜੋਤਿਸ਼ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਬੰਗਾਲ ਮੂਲ ਦਾ ਗੌਡ-ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਦਸ ਵੈਦਿਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੂਰਵਜ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਅਮਰ-ਰਾਜ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਸ਼ਿਲਾਦੇਵੀ ਦਾ ਪੱਥਰ ਲਿਆਉਣ ਸਮੇਂ ਜੈਪੁਰ ਆਏ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਵੰਸ਼ ਸੀ। 1743 ‘ਚ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਵਿਦਿਆਧਰ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਰਿਹਾ ਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਵੰਸ਼ ਸੀ। 1743 ‘ਚ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਵਿਦਿਆਧਰ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਰਿਹਾ ਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਜੈਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਸਵਾਈ ਜੈਨਗਰ’ ਰੱਖਿਆ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ‘ਸਵਾਈ ਜੈਪੁਰ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਕਰਕੇ ‘ਜੈਪੁਰ’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।

ਵਿਦਿਆਧਰ ਦੀ ਸ਼ਹਿਰ-ਯੋਜਨਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸੱਜੇ-ਕੋਣ ਵਾਲੇ ਰਸਤਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਲਾਕਾਂ (ਕੁਆਟਰਾਂ) ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਇਸਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅੱਜ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ-ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇ ਕੋਰਬੁਜ਼ੀਅਰ ਦੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਯੋਜਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਟਾਊਨ-ਪਲਾਨਿੰਗ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ।

ਰੂਸੀ ਇੰਡੋਲੋਜਿਸਟ ਏਏ ਕੋਰੋਟਸਕਾਯਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਿਤਾਬ ‘ਦ ਸਿਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ’ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਧਰ ਅਤੇ ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਧਰ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਇੰਨੀ ਸੀ ਕਿ “ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮੁਰਲੀਧਰ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ 5000 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਜੈਪੁਰ ਵਿਚ ਉਸੇ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਵਿਦਿਆਧਰ ਦੀ ਕੋਈ ਔਲਾਦ ਨਹੀਂ ਬਚੀ।

ਜੈਪੁਰ-ਆਗਰਾ ਹਾਈਵੇਅ ‘ਤੇ ‘ਘਾਟ ਕੀ ਘੁੰਨੀ’ ‘ਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ‘ਚਾਰਬਾਗ’ ਸ਼ੈਲੀ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ‘ਵਿਦਿਆਧਰ ਕਾ ਬਾਗ’ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪੋਲੀਆ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚ ‘ਵਿਦਿਆਧਰ ਕੇ ਰਾਸਤੇ’ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੱਦੀ ਹਵੇਲੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

295 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਕ ਸਿਟੀ ਯਾਨੀ ਜੈਪੁਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਿਆਰ, ਜਾਣੋ ਇਸ ਦਾ ਦਿਲਚਸਪ ਇਤਿਹਾਸ

Related Posts

ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਭੈਣ ਦੇ ਵਿਆਹ ‘ਚ ਪਹੁੰਚੇ ਸੀਐਮ ਮਾਨ ਅਤੇ ਨਵਜੋਤ ਸਿੱਧੂ

ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਕਪਿਲ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕੈਫੇ ਮੁੜ ਤੋਂ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ: ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 2 ਵਾਰ ਹੋਈ ਗੋ/ਲੀ*ਬਾਰੀ

ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖ ਜਥੇ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਥਿਤ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ : ਐਡਵੋਕੇਟ ਧਾਮੀ

ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਦੌਰਾ, ਰੋਹਤਕ ਅਤੇ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਨੂੰ ਦੇਣਗੇ ਇਹ ਤੋਹਫ਼ਾ

ਵਾਂਗਚੁਕ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸਵਾਲ, ਕਿਹਾ – ਕੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੈ; ਲੇਹ ਹਿੰ/ਸਾ ਦੀ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਜਾਂਚ ਦੇ ਹੁਕਮ

ਬਰੇਲੀ ‘ਚ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਸਬੰਧੀ ਅਲਰਟ… ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਮੁਅੱਤਲ; ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤ ਸੁਰੱਖਿਆ

Recent News

ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦਾ ਆਰੇਂਜ ਅਲਰਟ ਜਾਰੀ: ਕਾਂਗੜਾ ‘ਚ ਸਵੇਰੇ ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਗੜੇਮਾਰੀ

ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਭੈਣ ਦੇ ਵਿਆਹ ‘ਚ ਪਹੁੰਚੇ ਸੀਐਮ ਮਾਨ ਅਤੇ ਨਵਜੋਤ ਸਿੱਧੂ

ਪੰਜਾਬ ਦੇ 2,872 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਨਾਲ ਭਰੇ ਜਾਣਗੇ ਟੋਏ: ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅੱਜ ਤਰਨਤਾਰਨ ਤੋਂ ਕਰਨਗੇ ਉਦਘਾਟਨ

ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਕਪਿਲ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕੈਫੇ ਮੁੜ ਤੋਂ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ: ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 2 ਵਾਰ ਹੋਈ ਗੋ/ਲੀ*ਬਾਰੀ

ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਪੱਧਰ ਉੱਚਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ 118 ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਐਮੀਨੈਂਸ

Quick Links