Punjab Divas: 1 ਨਵੰਬਰ, ਭਾਵ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਦਲਾਅ ਹੋਏ। ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਸਾਲ 1956 ਤੋਂ ਸਾਲ 2000 ਤੱਕ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਛੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਮਜ਼ੇ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਛੇ ਰਾਜ ਇੱਕੋ ਦਿਨ ਆਪਣਾ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੇ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 1956 ਵਿੱਚ 1 ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਦਿਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ।
ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ: ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਯੂਨਾਨੀਆਂ, ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈਆਂ, ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦਾ ਗੇਟਵੇ ਰਿਹਾ ਪੰਜਾਬ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਸੰਗਠਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਲਏ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਦ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਇਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ।
ਪਰ 1950 ਤੋਂ ਭਾਸ਼ਾਈ (ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ, ਪਹਾੜੀ) ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਾਰਨ ‘ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਬਿੱਲ, 1966’ ਅਨੁਸਾਰ 1 ਨਵੰਬਰ, 1966 ਨੂੰ ‘ਹਰਿਆਣਾ’ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਨਵਾਂ ਸੂਬਾ ਉਭਰਿਆ। ਹੁਣ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ, ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੂ ਹਰਿਆਣਾ। ਜਿੱਥੇ ਪਹਾੜੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਹਿੱਸਾ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪੁਨਰਗਠਨ ਸਮੇਂ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ‘ਤੇ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜੋ ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ : ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅੱਜ 01 ਨਵੰਬਰ 2021 ਨੂੰ ਆਪਣਾ 66ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1 ਨਵੰਬਰ 1956 ਨੂੰ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਰਾਜ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਸੀ।
ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਚਾਰ ਸੂਬਿਆਂ– ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ, ਪੁਰਾਣਾ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਵਿੰਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਭੋਪਾਲ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ, ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ, ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਭ ਦਿੱਕਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੱਜ ਦਾ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਿਆ। ਪੁਨਰਗਠਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 1 ਨਵੰਬਰ 1956 ਨੂੰ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੰਡਿਤ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਲਾਲ ਪਰੇਡ ਮੈਦਾਨ ‘ਤੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ: ਕੌਸ਼ਲ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨੂੰ 1 ਨਵੰਬਰ 2000 ਵਿੱਚ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। “ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ” ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਮ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਮਰਾਠਾ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਅੱਜ 01 ਨਵੰਬਰ 2021 ਨੂੰ ਆਪਣਾ 21ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਲ 1956 ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਪਰ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਵਾਂਗ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਵਿੱਚ 36 ਗੜ੍ਹ (ਕਿਲ੍ਹਾ) ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਗੋਂਡ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੇ ਸਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਸੂਬਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉੱਠ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1 ਨਵੰਬਰ 2000 ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਅਮਿਤ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਕੇਰਲ: ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ, ਵਿਗਿਆਨ, ਕਲਾ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸੰਪੰਨ ਇਹ ਖੇਤਰ ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਸਦਭਾਵਨਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਕੇਰਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗਮ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸੂਬਾਈ ਰਾਜ ਸਨ – ਤ੍ਰਾਵਣ ਕੋਰ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੋਚੀ ਰਾਜ। 1949 ਵਿੱਚ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਿਰੂ-ਕੋਚੀ ਨਾਮਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ, 1956 ਦੇ ਤਹਿਤ, ਮੌਜੂਦਾ ਕੇਰਲਾ ਰਾਜ ਨੂੰ ਮਦਰਾਸ ਰਾਜ ਦੇ ਮਾਲਾਬਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, ਤਿਰੂ-ਕੋਚੀ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕਾਸਰਗੋਡ ਤਾਲੁਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕਾਨਾਰਾ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ 1 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਕੇਰਲਪਿਰਾਵੀ (ਕੇਰਲ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ) ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਮਲਿਆਲਮ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਰਨਾਟਕ: ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਮੱਧਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਕਰਨਾਟਕ ਖੇਤਰ ਕਈ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਖੇਤਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੜੱਪਾ ਵਿਖੇ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੋਨਾ ਕਰਨਾਟਕ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਤੇ 3000 ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਬਦਲੀਆਂ ਹਨ। ਅਜੋਕੇ ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਦਰਾਸ, ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਅਤੇ ਨਿਜ਼ਾਮੋ ਦਾ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਰਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਪਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ 1953 ਵਿੱਚ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋਇਆ, ਮਦਰਾਸ ਦੇ ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਮੈਸੂਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਅੱਗ ਭੜਕ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲਿਆ। ਆਖਰਕਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ 1 ਨਵੰਬਰ 1956 ਨੂੰ ਮੈਸੂਰ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਕੰਨੜ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਾਲ 1973 ਵਿੱਚ, ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਮੈਸੂਰ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ਕਰਨਾਟਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇਵਰਾਜ ਉਰਸ ਸਨ।